Наша мова

Урок 1. Наша мова

Мэта: вучыць адрозніваць на слых рускую і  бела-рускую мовы, арганізаваць назіранне за асаблівасцямі вымаўлення ў беларускай мове, вучыць расказваць па малюнку.

Абсталяванне: падручнік, сшытак, каляровыя алоукі, фламастары.

Ход урока

I. Уступная гутарка

1 . Скажите, на каком языке я сейчас с вами говорю?

— А теперь послушайте и скажите, на каком языке прозвучит следующий текст:

   -  На ЗЯМЛІ жыве шмат народаў. Кожны гаворыць на сваей роднай мове. Беларусы, украінцы і  рускія добра разумеюць адзін аднаго.

— Кто знает, на каком языке прозвучал текст? Всё ли вы поняли, о чём я говорила?

— Сегодня у нас необычныйй урок. Мы начинаем изучать белорусский язык. Сёння мы пачынаем вывучаць беларускую мову (язык). Гэта родная мова беларусаў. Яна вельмі падобная (похожа) да рускай.

2 . Паслухайце верш (стихотворение) на беларускай мове. Калі нешта будзе незразумела (непонятно), запытвайцеся (спрашивайте) у мяне:

Замежную мову

я з сада вучу,

а на беларускай —

не умею, маучу.

Замежную мову

люблю і вучу.

А нашу таксама

я ведаць хачу. "

М. Пазнякоў

— Што вам было незразумела (непонятно)? Якую мову хоча ведаць (знать) герой верша?

II. Лексічная праца

Дамінуючы лексічны матэрыял: ведаць, беларуская мова, руская мова, словы, гутарыць, размауляць, перакладаць, разумець.

1      . Праца па малюнку у сшытку.

— Разгарніце (откройте) сшытак (тетрадь). Разгледзьце малюнак (рисунок). Дзе адпачываюць (отдыхают) дзеці?

-Хто з вас быў у лагеры адпачынку? Дзе сабраліся дзеці?

— А цяпер паслухайце мой расказ па малюнку:

Каля вогнішча (костра) сабраліся дзеці з розных краін. Кожны 3 (X размауляе на сваей мове.

— На я кой мове гавораць рускія?

— На якой мове гавораць украінцы?

— На якой мове гавораць літоўцы?

— На якой мове гавораць палякі?

— Пра што гутараць (разговаривают) дзеці?

— Каб добраа разумець адзін аднаго, неабходны чалавек, які ведае (знает) адразу некалькі моў. Хто знае, як называюць такога чалавека? Так, гэта перакладчык (переводчик).

2 . Гульня «Перакладчык».

— Давайце усе разам пагуляем  у перакладчыкаў (переводчиков). Я буду называць вам словы па-руску, а вы — перакладаць па-беларуску (настаўнік дапамагае перакладаць вучням):

Белорусский язык — ,

Русский язык —

Слова —

— А цяпер я буду называць словы па-беларуску, а вы перакладайце на рускую мову:

Гутарыць —

Размауляць —

Перакладаць —

Разумець —

3 . Адказы на пытанні

— Паслухайце і адкажыце на пытанні (вопросы):

— Якую мову мы пачалі сёння вывучаць? (Беларускую мову.)

— Мы хочам навучыцца на ёй што рабіць? (Размаўляць.)

— Што трэба ведаць, каб размауляць па-беларуску? (Словы.)

III. Аўдзіраванне

1 . Сёння нас чакае яшчэ адно знаёмства. На урок беларускай мовы да нас будзе прыходзіць незвычайны госць. Паслухайце загадку і паспрабуйце адгадаць, хто гэта такі:

Недарэмна я хадзіў,

Па вясёлым свеце,

Наглядзеўся розных дзіў,

Так патрэбных д з е ц я м . . . .

У мяшку вялізны звязак.

Новых, незвычайных казак.

В. Вітка

— Я вам дапамагу. Гэта казачнік Бай. Пазнаёмцеся з ім. (Дзеці разглядаюць малюнак.)

-Казачнік Бай будзе прыносіць нам казкі. Казкі можна чытаць, можна расказваць і можна слухаць. Вы любіце слухаць казкі? Усе? Давайце скажам хорам: «Мы любім слухаць казкі». І зараз казачнік Бай падорыць нам казку. Але яе назву казачнік Б а й схаваў у загадку.

2. Паслухайце загадку, адгадку знайдзіце сярод прадметау на настауніцкім стала.

Стаіць бочачка, ні дна, ні вочачка. (Яйка.)

— Па-беларуску «яйцо» — «яйка». Хто ведае, што робяць з яйка? ('Яечню).

3. Разгледзьце малюнкі ў падручніку. Пра якое здарэнне пойдзе размова? Якую казку нагадвае? Паслухайце і адкажыце, чым я ны адрозніваюцца?

4. Чытанне казкі настастаўнікам.

Першае яечка

     Хадзіў дзед на паляванне (охоту). Паляваў ад ранку да змяркання (темноты). Зморыцца (устанет), аж слова не прамовщь, а звярыны не зловіць. Ідзе дахаты, ледзь не плача.

     Вось дык няудача!

     Баба дзеда лае (ругает), што дарма гуляе. Топча лапці,ірве аборы. Ну і гора!

    Слухаць дзеду горка бабіну гаворку.

       Баба дзеда лае, а курка кудахча: «Куд-куды, куд- куды! Дайце зерня і вады!»

      Бабка курку накарміла, вадою напата. Села курка ўгняздзечка ды знесла яечка. Бегла мышка пад скрынку (сундук), цягнула скарынку, хвастом втьнула, яечка скранула.

      Яечка скацідася — трах! — I разбшася...

       Убачыла баба, загаласіла ды з жалю усе гаршкі пабіла. Сама сярод хаты села і  — абамлела...

     Тут дзед стрэльбу схапіў, порахам набіў. Кінуўся да МЫШКІ, а мышка — на вышку (на чердак).

       Дзед з а ёю;

— Ілжэш! Ад мяне не уцячэш!

      З а парог зачапіўся і  паваліўся (упал).

      Набіў дзед гузак (шышку) з добры кулак. Ляжыць, уздыхае, мышку лае.

     Ішлі бабы па ваду, пабачылі  тую бяду, пачалі рукамі махаць, людзей на дапамогу склікаць.

      Прыбеглі  старыя , за старымі — м а л ы я . Дзеда паднялі, бабу вадой аблілі.

     Вось дык бяда! А пакуль там крычалі  ды бедавалі, курка села у падпечку ды знесла другое яечка. Круглае, белае, моцнае, спелае. Яшчэ лепшае з а першае!

         Рада баба, рад! дзед: будзе яечня на абед! Баба патэльню (сковороду) узяла, яечню спякла.

     Паклікала (позвала) гасцей — старых і  дзяцей. Усе елі  колькі хацелі. 3-за стала усталі, песні заспявалі. Узяліся у бокі, пусціліся у скокі (стали танцевать).

Скакалі, скакалі ды годзе сказалі.

Вось вам і  казка. Чытайце, калі ласка!

А. ЯКІМ0ВІЧ

5 .-  3 чаго в ам было смешна? А з чаго — н е ?

-        Куды хадзіў дзед? Чаму ён ледзь не плакаў?

-        Як парадавала курачка дзеда і бабу?

-        І што зрабіла мышка?

-        Як гаравала баба?-

-        Што рабіўдзед?

-        Што адбылося у той час, пакуль людзі крычалі, бедавалі?

-        Чым закончылася усё?

6. Фізкультхвілінка.

Мне купілі чаравічкі,

Як чырвоныя сунічкі (крокі на месцы, рукі ўбокі)

Заўтра рана-ўранку

Стану я на ганку, (стоячы, падыманне тулава на насках)

Па баках пагляджу,

А чаму – не скажу! (павароты тулава то ўлевы, то ўправы бакі).

7. Хвілнка адкрыццяў.

  А.  Абвядзіце ў сшытку па кропках абрысы прадметаў ( п а т э л ь н я , яечня на патэльні, я й к а ) , назавіце іх па-беларуску. (Калі вучні памыляюцца, настаўнік перачытвае сказ з гэтым словам у казцы.)

 - Паутарыце і закончыце выказванні:

На патэльні смажаць (жарят)…

Яечню пякуць на...

Яечню гатуюць з...

Б. З а р а з    у беларусаў дзеда і  бабу з павагай называюць дзядуля і  бабуля. - А у вас ёсць бабуля цідзядуля?

- Кім вы ім даводзіцеся?

-Пра каго можна сказаць старыя, а пра каго — малыя?

8. Паслухайце верш пра дзяцей, якія былі  ў гасцях у дзеда з бабай. Што яны там рабілі? Што пілі, елі?

Ладачкі-ладкі,

дзе былі? — У бабкі.

Што пілі в ы ? — Малако.

А што елі? — Ко-ко-ко.

Доўга ж вы сядзелі,

доўга пілі-елі.

— А мы не сядзелі —

цэлы дзень дурэлі.

Васіль  Вітка

— Як вы разумееце сэнс слова дурэлі?

— Раскажыце яго на памяць (у выглядзе дыялогу з настаўнікам).

IV. Вынік  у р о к а

— Якую мову мы пачалі вывучаць?

— Якія беларускія словы вы заномнілі?

— Як завуць госця, які  прыходзіў сёння на урок?

— Пра каго вы слухалі казку?